Πρόκειται για μια σοβαρή επιπλοκή της κύησης, η οποία αφορά περίπου το 5 % με 8% των κυήσεων και εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους τόσο για την υγεία της μητέρας όσο και του εμβρύου. Αν και εμφανίζεται συνήθως μετά την 20^η εβδομάδα κύησης, μπορεί να εκδηλωθεί έως και 4 με 6 εβδομάδες μετά τον τοκετό.

Ποια είναι τα αίτια της προεκλαμψίας;

Αν και ακόμη δεν έχει καθοριστεί τι προκαλεί την προεκλαμψία, πιθανές αιτίες για την εκδήλωση αυτής της διαταραχής περιλαμβάνουν:

• Ανώμαλη εμφύτευση του πλακούντα εξαιτίας ανοσολογικών αιτίων ή μεγάλου μεγέθους. Η ανοσολογική ασυμφωνία μεταξύ μητέρας και εμβρύου είναι η πιθανότερη αίτια για την μη επαρκή πλακουντοποίηση.
• Ανεπαρκής ροή αίματος στη μήτρα
• Βλάβη στα αιμοφόρα αγγεία
• Φτωχή διατροφή

Σημειώνεται ότι κατά το παρελθόν, η προεκλαμψία ονομαζόταν τοξιναιμία, καθώς εθεωρείτο ότι η ύπαρξη μιας τοξίνης στο αίμα της εγκύου ήταν υπεύθυνη για την εκδήλωση της διαταραχής. Ωστόσο, αυτή η θεωρία σήμερα έχει καταρριφθεί.

Ποιοι είναι οι κίνδυνοι της προεκλαμψίας για την υγεία του εμβρύου;

Η προεκλαμψία χαρακτηρίζεται από μειωμένη παροχή αίματος στον πλακούντα, μια δυσλειτουργία που προκαλεί σημαντική υστέρηση αίματος, οξυγόνου και θρεπτικών ουσιών στο έμβρυο. Το αποτέλεσμα είναι να αυξάνεται ο κίνδυνος για αναπτυξιακά προβλήματα (π.χ νοητική στέρηση), προβλήματα βάρους ακόμα και για θάνατο του εμβρύου.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση προεκλαμψίας;

Οι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση της προεκλαμψίας περιλαμβάνουν:

• Ιστορικό προεκλαμψίας σε προηγούμενη εγκυμοσύνη
• Πρώτη εγκυμοσύνη. Ο κίνδυνος για εμφάνιση προεκλαμψίας είναι υψηλότερος εάν κυοφορείτε το πρώτο σας παιδί (πρωτοτόκος)
• Ηλικία. Ο κίνδυνος προεκλαμψίας είναι υψηλότερος για τις έγκυες γυναίκες ηλικίας κάτω των 20 και άνω των 35 ετών
• Παχυσαρκία
• Πολύδυμη κύηση
• Σακχαρώδης διαβήτης κύησης
• Υποκείμενα νoσήματα που προϋπάρχουν όπως χρόνια υπέρταση, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, χρόνια νεφροπάθεια, ρευματοειδής αρθρίτιδα, κ.α.
• Αφρο/αμερικανική φυλή

Πώς μπορούμε να εντοπίσουμε έγκαιρα τις γυναίκες που κινδυνεύουν να εμφανίσουν προεκλαψία;

Το screening  για την προεκλαμψία λαμβάνει χώρα στο πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης 11+0 έως 13+6 εβδομάδες κύησης και μας βοηθά να προσδιορίσουμε έγκαιρα έως και το 45% των εγκύων, οι οποίες θα αναπτύξουν όψιμη προεκλαμψία (>37 εβδομάδες) και το 90% των εγκύων οι οποίες θα εκδηλώσουν πιο επιθετική πρώιμη προεκλαμψία(<34 εβδομάδες).

Το Screening αποτελείται από την καταγραφή των παρακάτω δεδομένων:

• Μέτρηση του κύματος της ταχύτητας ροής στις μητριαίες αρτηρίες (PI) στις 11+0 έως 13+6 εβδομάδες κυήσεως.
• Ατομικό ιστορικό της γυναίκας και οικογενειακό ιστορικό (συμπεριλαμβάνονται εθνικότητα και BMI).
• Μέτρηση της μέσης αρτηριακής πίεσης (ΜΑΠ).
• Μέτρηση της PAPP-A (pregnancy associated plasma protein A) καιPLGF (placenta growth factor).

Στις εγκύους οι οποίες θα κατηγοριοποιηθούν ως υψηλού κινδύνου να αναπτύξουν προεκλαμψία από το screening του πρώτου τριμήνου, συνιστούμε έγκαιρη προφυλακτική χορήγηση ασπιρίνης 150mg (salospir) πριν την 16η εβδομάδα κύησης και μέχρι την 34η εβδομάδα. Αξίζει να σημειωθεί ότι σχετικές μελέτες καταδεικνύουν ότι σε γυναίκες που ανήκουν στην κατηγορία υψηλού κινδύνου για εκδήλωση προεκλαμψίας, η χορήγηση προληπτικά ασπιρίνης μειώνει την πιθανότητα εκδήλωσης πρώιμης προεκλαμψίας κατά 90%, πριν από την 32η εβδομάδα και κατά 60% πριν από την 37η εβδομάδα της εγκυμοσύνης (ASPREtrial).

Με ποια συμπτώματα εκδηλώνεται η προεκλαμψία;

• Αυξημένη πίεση: Η αύξηση της αρτηριακής πίεσης αποτελεί το κυριότερο σημείο και κριτήριο για την διάγνωση της προεκλαμψίας. Πολλές πρωτοτόκες γυναίκες εμφανίζουν μία μικρή αύξηση της αρτηριακής πίεσης κατά το δεύτερο τρίμηνο της κύησης. Αν όμως εμφανίζεται πίεση μεγαλύτερη από 140/90 mmHg σε δύο μετρήσεις με διαφορά τουλάχιστον 4 ωρών και σε κατάσταση ψυχικής ηρεμίας, τότε αυτό το εύρημα επιβάλλεται να αξιολογηθεί από τον ιατρό σας.
• Οίδημα και απότομη αύξηση βάρους: Το οίδημα, αν και εμφανίζεται φυσιολογικά στις περισσότερες γυναίκες κατά τη διάρκεια της κύησης, αποτελεί πολλές φορές σημαντικό διαγνωστικό σημείο της νόσου. Αν το οίδημα συνοδεύεται κι από απότομη αύξηση του σωματικού βάρους σε διάστημα 1-2 ημερών, τότε αυξάνονται σημαντικά οι υποψίες για την εμφάνιση της νόσου. Διευκρινίζεται ότι το οίδημα χεριών και προσώπου δεν θεωρείται κριτήριο προεκλαμψίας με βάση τα νέα δεδομένα.
• Κεφαλαλγία: Αποτελεί εκδήλωση της βαριάς μορφής της νόσου. Ο πονοκέφαλος συνήθως εντοπίζεται στο μέτωπο και δεν υποχωρεί με την λήψη απλών αναλγητικών
• Πόνος στην άνω κοιλία, κυρίως δεξιά στη δεξιά πλευρά
• Πρωτεϊνουρία: Η πρωτεϊνουρία εμφανίζεται αργότερα από την υπέρταση και συνήθως μετά την ανάπτυξη του οιδήματος, όταν πλέον η νόσος έχει εγκατασταθεί. Θα πρέπει να υπογραμμίσουμε όμως ότι μπορεί να υπάρχει προεκλαμψία χωρίς πρωτεϊνουρία.
• Διαταραχές στην όραση

Ανάλογα με την βαρύτητα των παραπάνω συμπτωμάτων, η προεκλαμψία διακρίνεται σε μέτρια και σοβαρή ως εξής:

Μέτρια προεκλαμψία

• Αρτηριακή Πίεση : 140-160 mmHg / 90-110 mmHg
• Πρωτεϊνουρία 0,3-5 γραμμάρια /24h
• Οίδημα ως αύξηση του βάρους πάνω από 1 κιλό την εβδομάδα ή 3 κιλά τον μήνα/span>
• Ούρα > 500 ml /24h

Σοβαρή προεκλαμψία

• ΑρτηριακήΠίεση: 160/110 mmHg
• Πρωτεϊνουρία πάνω από 5 γραμμάρια /24h
• Ολιγουρία (λιγότερα από 400 ml σε διάρκεια 24 ωρών)
• Εγκεφαλικές ή οπτικέςδιαταραχές
• Επιγαστραλγία
• Πνευμονικόοίδημα ή κυάνωση
• Διαταραχήστοσυκώτι
• Θρομβοπενία (PLT<150.000)

Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι 1 στις 10 γυναίκες που πάσχουν από βαριά προεκλαμψία θα εμφανίσει το σύνδρομο HELLP, το οποίο δεν προϋποθέτει απαραίτητα την υψηλή αρτηριακή πίεση. Το σύνδρομο HELLP χαρακτηρίζεται από αιμολυτική αναιμία, ανεβασμένα ένζυμα στο συκώτι και χαμηλά αιμοπετάλια.

Ποια είναι η θεραπευτική προσέγγιση της προεκλαμψίας;

«Θεραπεία» με την αυστηρή έννοια του όρου δεν υπάρχει, καθώς μόνο ο τοκετός μπορεί να τερματίσει την προεκλαμψία. Με τη γέννηση του νεογνού και την έξοδο του πλακούντα αποτρέπεται η περαιτέρω επιδείνωση και οι κίνδυνοι για τη μητέρα και το έμβρυο. Η διαχείριση μιας εγκυμοσύνης όπου κινδυνεύει από την προεκλαμψία είναι εξατομικευμένη και εξαρτάται από την ηλικία κύησης και τα σοβαρά χαρακτηριστικά της νόσου, ανά περίπτωση.

Η σοβαρή προεκλαμψία θεωρείται απόλυτη ένδειξη τοκετού, ανεξάρτητα από την ηλικία της κύησης, λόγω του υψηλού κινδύνου μητρικής νοσηρότητας και θνητότητας.

Σε ενδιάμεσης ή ήπιας βαρύτητας περιπτώσεις μπορεί να γίνει παράταση της κύησης υπό στενή παρακολούθηση της εγκύου σε κέντρο με εξειδικευμένους ιατρούς στην Εμβρυομητρική Ιατρική, Νεογνολόγους, Νεφρολόγους και Εντατικολόγους. 

Τι περιλαμβάνει η παρακολούθηση των εγκύων που ανήκουν στη ομάδα υψηλού κινδύνου;

Οι γυναίκες με προεκλαμψία, ρυθμίζονται μέσω:

• Αντιϋπερτασικών φαρμάκων για την υψηλή πίεση
• Ενδεχόμενης χορήγησης θειϊκού μαγνησίου (MgSΟ4) για προφύλαξη της μητέρας από σπασμούς κατά τον τοκετό ή τη λοχεία, αλλά και για τη νευροπροφύλαξη του εμβρύου
• Χορήγησης σχήματος κορτικοστεροειδών που βοηθούν την ωρίμανση των πνευμόνων του εμβρύου ειδικά σε κυήσεις <34εβδομάδων
• Μετάγγισης αιμοπεταλίων σε περιπτώσεις σοβαρής θρομβοπενίας (μειωμένος αριθμός αιμοπεταλίων)
• Υιοθέτησης οδηγιών/συμβουλών που αφορούν: τον περιορισμό της κατανάλωσης αλατιού, την επαρκή ενυδάτωση, την παρακολούθηση της διούρησης και τη σωστή ανάπαυση

Επιπλοκές

• Ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης του εμβρύου (IUGR) λόγω κακής αιμάτωσης του πλακούντα και κατά συνέπεια του εμβρύου, που μπορεί να οδηγήσει σε πρόωρο τοκετό, χαμηλό βάρος γέννησης ή σύνδρομο αναπνευστικής δυσχέρειας του νεογνού
• Ανεξέλεγκτη αύξηση της αρτηριακής πίεσης (>180mmΗg), που μπορεί να οδηγήσει σε εγκεφαλική αιμορραγία στην έγκυο
• Αποκόλληση πλακούντα (απειλητική κατάσταση για τη μητέρα και το έμβρυο)
• Ρήξη ήπατος
• Σύνδρομο HELLP (χαμηλά αιμοπετάλια, αυξημένα ηπατικά ένζυμα, παρουσία αιμόλυσης)
• Εκλαμψία (παρουσία γενικευμένων σπασμών σε γυναίκες με σοβαρή προεκλαμψία)

Συμπερασματικά, η προεκλαμψία είναι μια δυνητικά πολύ σοβαρή κατάσταση τόσο για τη μητέρα και το έμβρυο. Η έγκαιρη διάγνωση που στηρίζεται στην αναγνώριση πιθανών ανησυχητικών σημείων και εκδηλώσεων από την έγκυο και η στενή παρακολούθηση από  το μαιευτήρα της, είναι βασικές προϋποθέσεις προκειμένου να παρασχεθεί η καλύτερη φροντίδα στην έγκυο και να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό περιγεννητικό αποτέλεσμα.