Η δυσμηνόρροια χαρακτηρίζεται από έντονο συνεχή συσπαστικό πόνο χαμηλά στη κοιλιά, ο οποίος εκδηλώνεται κατά την έμμηνο ρύση. Πιο συγκεκριμένα, ο πόνος ξεκινά μερικές ώρες πριν την έναρξη της εμμήνου ρύσεως και διαρκεί έως και 72 ώρες, ενώ συχνά συνοδεύεται από διάρροια, ναυτία ή έμετο. Η δυσμηνόρροια μπορεί να είναι πρωτοπαθής ή δευτεροπαθής. Στην πρωτοπαθή δυσμηνόρροια τα επώδυνα συμπτώματα οφείλονται στην παρουσία προσταγλαδινών στη μήτρα (ορμόνες που προκαλούν οδυνηρές συσπάσεις των μυών και των αιμοφόρων αγγείων της μήτρας). Την πρώτη ημέρα της περιόδου, το επίπεδο των προσταγλανδινών είναι υψηλό. Καθώς η αιμορραγία συνεχίζεται και η επένδυση της μήτρας αποβάλλεται, το επίπεδο πέφτει. Αυτός είναι ο λόγος που ο πόνος τείνει να μειώνεται μετά τις πρώτες μέρες της περιόδου. Αντιμετωπίζεται με μη στεροειδείς αντιφλεγμονώδεις ουσίες ή αντισυλληπτικά χάπια.

Η δευτεροπαθής δυσμηνόρροια χαρακτηρίζεται επίσης από πόνο κατά την έμμηνο ρύση, ο οποίος όμως, προκαλείται από παθολογία στη πύελο. Οι διαταραχές στα αναπαραγωγικά όργανα που μπορεί να οδηγήσουν σε δευτεροπαθή δυσμηνόρροια είναι:

• Ινομυώματα μήτρας
• Ενδομητρίωση
• Αδενομύωση (σε αυτή την κατάσταση, τμήμα του ενδομήτριου ιστού, του χιτώνα που φυσιολογικά καλύπτει το εσωτερικό της μήτρας, διεισδύει και μεγαλώνει μέσα στο μυϊκό τοίχωμα της μήτρας)
• Φλεγμονώδης νόσος της πυέλου

Η χορήγηση αναλγητικών και ιδίως αυτών που ανήκουν στα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (ΜΣΑΦ) αποτελεί τη βασική γραμμή αντιμετώπισης των συμπτωμάτων της δυσμηνόρροιας, ενώ σημαντική ανακούφιση προσφέρουν σε περιπτώσεις δυσμηνόρροιας και τα αντισυλληπτικά δισκία που περιέχουν οιστρογόνα και προγεστερόνη.

Σε περίπτωση όπου η φαρμακευτική αγωγή δεν επιφέρει την αναμενόμενη βελτίωση και η δυσμηνόρροια εξακολουθεί να επιβαρύνει σημαντικά την καθημερινότητα της ασθενούς, τότε μπορεί να εξεταστεί η χειρουργική αντιμετώπιση του προβλήματος. Το είδος της επέμβασης καθορίζεται από το αίτιο (π.χ. ινομυώματα μήτρας, ενδομητρίωση), την ηλικία της γυναίκας και την επιθυμία τεκνοποίησης.

Tι είναι το προεμμηνορυσιακό σύνδρομο  (ΠΜΣ);

Από την άλλη πλευρά, το προεμμηνορυσιακό σύνδρομο (ΠΜΣ) διακρίνεται από διάφορα συναισθηματικά και σωματικά συμπτώματα, τα οποία λαμβάνουν χώρα μερικές μέρες ή εβδομάδες πριν από την έμμηνο ρύση. Tο βασικό γνώρισμα του ΠΜΣ είναι η κακή διάθεση των γυναικών και οι αλλαγές στη συμπεριφορά τους κατά την εβδομάδα που προηγείται της εμμηνορυσίας.

Ποια είναι η συχνότητα εμφάνισης του ΠΜΣ;

Το προεμμηνορυσιακό σύνδρομο αφορά γυναίκες, με έμμηνο ρύση, με τον μέσο όρο ηλικίας των γυναικών που ταλαιπωρούνται από ΠΜΣ να ανέρχεται στα 30 έτη. Σύμφωνα με επιδημιολογικές μελέτες, η συχνότητα του προεμμηνορρυσιακού συνδρόμου δεν εμφανίζει σημαντικές διακυμάνσεις μεταξύ διαφορετικών εθνολογικά πληθυσμιακών ομάδων. Διαφοροποιήσεις εντοπίζονται κυρίως στην εικόνα του συνδρόμου και στη βαρύτητα των συμπτωμάτων που βιώνουν οι γυναίκες.

Αν και το 75% του γενικού πληθυσμού παραπονιέται για προεμμηνορυσιακά συμπτώματα, μόνο ένα ποσοστό της τάξης του 3 - 8% των γυναικών διαγιγνώσκεται επίσημα με ΠΜΣ, βάσει συγκεκριμένων διαγνωστικών κριτηρίων. Από τις γυναίκες που ζητούν ιατρική υποστήριξη, τελικά, μόνο στο 40-50% απαντούν τα κριτήρια του ΠΜΣ. Αν στα διαγνωστικά κριτήρια προστεθεί και η απουσία συμπτωμάτων μετά την έμμηνο ρύση, τότε το ποσοστό των γυναικών που χρήζουν πραγματικά ιατρικής βοήθειας είναι 10 - 20%.

Ποια είναι τα αίτια του ΠΜΣ;

Υπάρχουν διάφορες θεωρίες σχετικά με τα αίτια του ΠΜΣ, με τον κατάλογο των μηχανισμών που έχουν αναγνωριστεί ως υπαίτιοι για την εμφάνιση αυτής της διαταραχής να είναι ιδιαίτερα μακρύς, αλλά κανένας από αυτούς δεν είναι ειδικός για να εξηγήσει την αιτία του προβλήματος. Το ΠΜΣ είναι μία πολυπαραγοντική κατάσταση στην οποία εμπλέκεται μια σειρά πολύπλοκων αλληλεπιδράσεων μεταξύ της έκκρισης στεροϊδών από τις ωοθήκες, οπιοιδών ενδογενών πεπτιδίων, νευρομεταβιβαστών, προσταγλανδινών και περιφερικών αυτόνομων και ενδοκρινών συστημάτων

Με ποια συμπτώματα εκδηλώνεται το ΠΜΣ;

Το ΠΜΣ περιλαμβάνει μια ευρεία γκάμα μη ειδικών συμπτωμάτων, μερικά εκ των οποίων παρατηρούνται και σε άλλες σωματικές και ψυχολογικές διαταραχές. Σε γενικές γραμμές, τα συμπτώματα του ΠΜΣ μπορούν να διακριθούν σε σωματικά και συναισθηματικά, με τις γυναίκες που παρουσιάζουν το ΠΜΣ σε έντονο βαθμό να εμφανίζουν κυρίως συναισθηματικές διαταραχές. Στον αντίποδα, οι γυναίκες που εμφανίζουν κυρίως σωματικά συμπτώματα, είναι λιγότερο πιθανό να εντάσσονται στην ομάδα με σοβαρό ΠΜΣ.

Αναλυτικότερα, στις συναισθηματικές διαταραχές του ΠΜΣ περιλαμβάνονται η υπερευαισθησία, η κατάθλιψη, η ευερέθιστη και κυκλοθυμική συμπεριφορά, το άγχος, η ένταση, ο φόβος απώλειας ελέγχου της κατάστασης και η σύγχυση. Τα σωματικά συμπτώματα περιλαμβάνουν πρήξιμο, πόνους, τάση στους μαστούς, πονοκεφάλους, αλλαγή στην όρεξη, πρόβλημα συγκέντρωσης, ναυτία και τάση για έμετο, ταχυκαρδίες και αύξηση βάρους.

Αν και γίνεται προσπάθεια ομαδοποίησης των συμπτωμάτων του ΠΜΣ, μέχρι τώρα δεν υπάρχει κάποια υποομάδα, η οποία να το χαρακτηρίζει. Τα συμπτώματα μπορούν να εμφανιστούν σε διάφορους συνδυασμούς σε κάθε γυναίκα, αλλά θα πρέπει να σημειωθεί ότι η έντασή τους μπορεί να παρουσιάζει διακυμάνσεις και στην ίδια γυναίκα από κύκλο σε κύκλο.

Πώς τίθεται η διάγνωση του ΠΜΣ;

Καθώς δεν υπάρχουν συγκεκριμένες κλινικές ή εργαστηριακές εξετάσεις ή αντικειμενικό εύρημα κατά την εξέταση για την επιβεβαίωση της διάγνωσης του ΠΜΣ, ουσιαστικά η διάγνωση βασίζεται στην αναφορά των συμπτωμάτων από την ασθενή. Ωστόσο, τα συμπτώματα αυτά θα πρέπει να έχουν παρατηρηθεί κατ’ επανάληψιν σε τουλάχιστον δύο ή τρείς κύκλους από την ασθενή και να μην αποτελούν μεμονωμένο γεγονός. Εφόσον επιβεβαιωθεί η επαναληψιμότητα των συμπτωμάτων, το δεύτερο στάδιο περιλαμβάνει την αξιολόγηση της βαρύτητας και της διάρκειας τους. Πιο συγκεκριμένα, ο γιατρός θα πρέπει να αξιολογήσει αν τα συμπτώματα αυτά είναι τόσο έντονα, ώστε να ενοχλούν τις φυσιολογικές λειτουργίες (λιγότερο από 50% των γυναικών που διαμαρτύρονται για ΠΜΣ πληρούν την εν λόγω προϋπόθεση), καθώς και ποιες είναι οι αυξομειώσεις που παρατηρούνται στην έντασή τους κατά τη διάρκεια της περιόδου (εάν τα συμπτώματα είναι έντονα πριν την έμμηνο ρύση και μειώνονται μετά).

Διαφορική διάγνωση

Καθώς όπως αναφέραμε και νωρίτερα, δεν υπάρχουν κάποια ειδικά συμπτώματα που να συνοδεύουν το ΠΜΣ, είναι σημαντικό ο θεράπων ιατρός να διαφοροποιήσει το ΠΜΣ από άλλες ψυχικές και σωματικές διαταραχές που μοιράζονται κοινή συμπτωματολογία με το ΠΜΣ.

Διαφορικά διαγνωστικά κριτήρια σε πιθανολογούμενο ΠΜΣ

• Αναιμία
• Ανορεξία ή βουλιμία
• Κατανάλωση αλκοόλ ή ναρκωτικών
• Δυσμηνόρροια
• Υποθυρεοϊδισμός
• Παρενέργειες αντισυλληπτικών
• Περιεμμηνόπαυση
• Διαταραχές προσωπικότητας

Ποια είναι η σχέση ΠΜΣ και κατάθλιψης;

Το ΠΜΣ σχετίζεται με μείζονες ψυχολογικές διαταραχές. Η κατάθλιψη και οι αγχώδεις διαταραχές είναι οι πιο κοινές συνθήκες που επικαλύπτονται από το ΠΜ. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι βάσει των ευρημάτων σχετικής μελέτης, το 59% των γυναικών με ΠΜΣ είχαν ένα ιστορικό διάγνωσης χαρακτηριζόμενο από άγχος ή ψυχική διαταραχή ή και τα δύο. Από τις γυναίκες με ΠΜΣ, οι 30 με 76% έχουν ιστορικό κατάθλιψης, το οποίο είναι υψηλότερο από το 25% το οποίο παρατηρείται στον γενικό πληθυσμό.

Σε κάθε περίπτωση είναι σημαντικό να αξιολογηθεί η ψυχολογική διάθεση των ασθενών μετά το πέρας της εμμήνου ρύσεως, καθώς η εμφάνιση έντονων και παρατεταμένων συμπτωμάτων και μετά την περίοδο σημαίνει ότι το πρόβλημα χρήζει περαιτέρω διερεύνησης από ειδικό. Πιο συγκεκριμένα, αν και τα συμπτώματα της κατάθλιψης και του άγχους μοιάζουν με τα ψυχολογικά συμπτώματα του ΠΜΣ, οι γυναίκες που παλεύουν με την κατάθλιψη, έχουν συχνά συμπτώματα καθ’ όλη τη διάρκεια του μήνα κι όχι παροδικά. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα συμπτώματα αυτά μπορεί να επιδεινωθούν πριν ή κατά τη διάρκεια των περιόδων των γυναικών.

Ποια είναι η αξία του ιατρικού ιστορικού;

Είναι γεγονός ότι κάποιες παθήσεις ή καταστάσεις, «μιμούνται» το ΠΜΣ. Η αναιμία, το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης, η αγγειακή ασθένεια κολλαγόνου, καθώς και συνήθεις ενδοκρινολογικές διαταραχές (διαβήτης, υποθυρεοειδισμός), μπορούν να εκδηλωθούν με μη ειδικές ενοχλήσεις, όπως λήθαργος, αύξηση του βάρους, πόνους στο στομάχι, πρήξιμο και κακή διάθεση-συμπτώματα που θα μπορούσαν να συσχετισθούν με ΠΜΣ. Σε περίπτωση όπου τίθεται υποψία για κάποια από τις παραπάνω διαταραχές, τότε ο ειδικός πρέπει να προβαίνει στην αντίστοιχη διερεύνησή τους.

Τέλος, ο πόνος που συνδέεται με το ΠΜΣ θα πρέπει να διερευνηθεί ενδελεχώς. Για παράδειγμα, τάση στους μαστούς στο ΠΜΣ δε θα πρέπει να συγχέεται με φυσιολογικές αλλαγές των μαστών κατά τη διάρκεια του κύκλου ή ινοκυστική νόσο του μαστού.

Ποιες είναι οι θεραπευτικές επιλογές για το ΠΜΣ;

Η θεραπεία του ΠΜΣ περιλαμβάνει ένα συνδυασμό μέτρων που μπορεί να ακολουθεί η γυναίκα στην καθημερινότητά της καθώς και χρήσης φαρμάκων και βιταμινών που μπορούν να μειώσουν την ένταση των συμπτωμάτων. Παρόλο που δεν είναι όλοι οι τρόποι το ίδιο αποτελεσματικοί για κάθε γυναίκα, ακολουθεί μια σειρά από συστάσεις που θα μπορούσαν να έχουν σημαντική δράση στην ανακούφιση των συμπτωμάτων του ΠΜΣ, όπως:

• Μείωση της καφεϊνης
• Σωματική άσκηση
• Διατροφή πλούσια σε υδατάνθρακες
• Μείωση κατανάλωσης αλατιού
• Ασβέστιο
• Βιταμίνη Β₆Pyridoxine
• Βιταμίνη Ε
• Τεχνικές χαλάρωσης 
• Δαναζόλη(Danazol)
• Οξετική Λευπροπελίνη(Leuprolide acetate)
• Αντισυλληπτικά
• Υδροχλωρική φλουοξετίνη[Fluoxetine(20mg)]

Συνοψίζοντας, δεν υπάρχει μια καθολικά αποδεκτή «συνταγή» θεραπείας που να προσφέρει συνολικά ανακούφιση για όλες τις ασθενείς. Η θεραπεία πρέπει να είναι εξατομικευμένη και να στοχεύει στην εξάλειψη των συμπτωμάτων που βιώνει η κάθε γυναίκα.